Οι Δημοτικές Κοινότητες αποτελούν μονάδες δημοτικής αποκέντρωσης που λειτουργούν εντός του νομικού προσώπου του Δήμου. Η λειτουργία τους θεμελιώνεται στην εκπροσώπηση της τοπικής κοινωνίας, καθώς διαθέτουν δικά τους όργανα διοίκησης, τα οποία εκλέγονται από το σώμα των δημοτών σε συγκεκριμένη εδαφική περιφέρεια του Δήμου. Ωστόσο, οι Δημοτικές Κοινότητες δεν αποτελούν αυτοτελείς διοικητικές οντότητες, αλλά εντάσσονται στην οργανωτική δομή του Δήμου, τα κεντρικά όργανα του οποίου (Δήμαρχος, Δημοτικό Συμβούλιο, Δημοτική Επιτροπή) είναι επιφορτισμένα με τη διοίκηση των τοπικών υποθέσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, με αφορμή την έναρξη της τρέχουσας αυτοδιοικητικής περιόδου (1/1/2024 – 31/12/2028) και την εγκατάσταση των νέων δημοτικών αρχών που εξελέγησαν κατά τις εκλογές της 8ης Οκτωβρίου 2023, με την παρούσα εγκύκλιο επιχειρείται να δοθούν όλες οι απαραίτητες διευκρινίσεις και πληροφορίες για ζητήματα που άπτονται της λειτουργίας των Δημοτικών Κοινοτήτων.

Οι αρμοδιότητες των οργάνων διοίκησης των Δημοτικών Κοινοτήτων περιγράφονται αναλυτικά στα άρθρα 81 [«Αρμοδιότητες προέδρου συμβουλίου κοινότητας άνω των τριακοσίων (300) κατοίκων»], 82 [«Αρμοδιότητες προέδρου κοινότητας έως και τριακοσίων (300) κατοίκων»] και 83 [«Αρμοδιότητες συμβουλίου κοινότητας άνω των τριακοσίων (300) κατοίκων»] του ν. 3852/2010. Πρόκειται κυρίως για αρμοδιότητες γνωμοδοτικού χαρακτήρα, οι οποίες ασκούνται στα όρια της συγκεκριμένης Δημοτικής Κοινότητας είτε με πρωτοβουλία των οργάνων της είτε κατόπιν παραπομπής από τα αρμόδια όργανα του Δήμου.

Επιπλέον, ο Δήμαρχος, με απόφασή του που δημοσιεύεται σε τουλάχιστον μία (1) ημερήσια ή εβδομαδιαία εφημερίδα και αναρτάται στην ιστοσελίδα του Δήμου, μπορεί να μεταβιβάζει αρμοδιότητές του στους Προέδρους Δημοτικών Κοινοτήτων ή στα Συμβούλια Δημοτικών Κοινοτήτων. Αντίστοιχα, το Δημοτικό Συμβούλιο, με απόφασή του που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των μελών του και δημοσιεύεται σε τουλάχιστον μία (1) ημερήσια ή εβδομαδιαία εφημερίδα του νομού και αναρτάται στην ιστοσελίδα του Δήμου, μπορεί να μεταβιβάζει συγκεκριμένες αρμοδιότητές του στους Προέδρους ή στα Συμβούλια των Δημοτικών Κοινοτήτων. Οι αρμοδιότητες αυτές ασκούνται εντός των ορίων της οικείας Κοινότητας.

Από τη δυνατότητα μεταβίβασης αρμοδιοτήτων εξαιρούνται:

α) η έκδοση κανονιστικών πράξεων, οι οποίες εκδίδονται βάσει του άρθρου 79 του ν. 3463/2006 ή άλλης νομοθετικής εξουσιοδότησης,
β) η επιβολή φόρων, τελών και δικαιωμάτων,
γ) η σύναψη δανείων,
δ) η σύσταση και λειτουργία δημοτικών ιδρυμάτων και λοιπών δημοτικών νομικών προσώπων, καθώς και η εκλογή των μελών των συλλογικών οργάνων που τα διοικούν, και
ε) οι αποφάσεις που, κατά ειδικές διατάξεις, λαμβάνονται με ειδική πλειοψηφία των μελών του Δημοτικού Συμβουλίου.

Σε περίπτωση που, για οποιονδήποτε λόγο, ο Πρόεδρος ή το Συμβούλιο της Δημοτικής Κοινότητας δεν ασκεί τις αρμοδιότητές του, αυτές ασκούνται από τον Δήμο μέσω των αρμόδιων οργάνων του. Σχετική διαπιστωτική πράξη εκδίδεται από το Δημοτικό Συμβούλιο, μετά από εισήγηση του Δημάρχου ή του κατά τόπον αρμόδιου Αντιδημάρχου.